Pasaden ekainak 7an, Izaskun Zeberio Etxetxipiak Pilar Lois Dk. II. Saria irabazi zuen, aldizkari mediko batean argitaratutako artikulu zientifiko onenarengatik. Bere lana, “Safety of Voriconazole and Sirolimus Coadministration after Allogeneic Hematopoietic Stem Cell Transplantation”, Estatu Batuetan egindako ikerketa baten ondorioz argitaratu zen. New Yorkeko Memorial Sloan Kettering Cancer Center ospitalean izandako esperientziatik gauza asko ikasi zituela eta bertakoekin elkarlanean jarraitzeko desira duela ere aitortu digu.

Lehenik eta behin zorionak sariarengatik. Zer moduz jaso duzu berri on hau?

Oso kontent, ez nuen espero saria niretzako izango zenik. Artikulua aurkeztea erabaki nuen oso arro nengoelako egindako lanarekin, baina hortik irabaztera, aldea dago. Konplikatua da ikerketa bat egitea eta oso konplikatua da errebista zientifiko batean artikulu bat publikatzea. Mahaia oso altua dago eta gaur egun, zerbait publikatzeko, gauza nobedosoa izan behar du eta komunitate zientifikoari zerbait berria eskaini beharra dio. Nik, konkretuki, publikatu dudan artikulua transplanteari buruz doa; proiektu kliniko batean egon nintzen 2011tik 2013ra, Memorial Sloan Kettering Cancer Center ospitalean, trasplante eta linfoma lanetan. Ikerkuntza bertan egin nuen, baina idazketa prozesua hemen.

Hematologia arloan lan egiten duzu, non sentitzen zara erosoago, ikerketa lanetan edo zuzenean pazienteekin lan egiten?

Bi gauzak dira niretzat garrantzitsuak. Hemen dugun sistemarengatik, asistentzia handia egin behar delako, zaila izaten da aldi berean bietan lan egitea. Baina iruditzen zait, denbora batetik aurrera esperientzia puntu bat duzunean, idaztea, zure ideiak txukun jartzea… izugarri garrantzitsua dela. Beti eduki beharko genuke momenturen bat gelditzeko, hausnarketa egiteko eta aztertzeko zer egiten ari garen. Nire kasuan bietan sentitzen naiz eroso. Niretzako, 20 urte daramatzatela hematologo bezala lanean, ideala izango zen nire lanaren %80 asistentzialera dedikatu ahal izatea eta % 20 hausnarketarako eta idazteko.

Esperientziak gradu bat ematen dizu idatzi ahal izateko.

Bai. Oso erronka inportantea da artikulu bat idaztea. Ni Ameriketara joan nintzen arte, ez nuen idatzi artikulu on bat, rebista on batean eta ingelesez. Prozesu hori polita zein gogorra izan da. Hasiera batean ez zara gai ikusten beste hizkuntza batean idaztea, baina azkenean prozesua interesgarria iruditu zait gai zaralako zerbait interesgarria idazteko, txukun adierazteko eta inpaktuko rebista batean publikatzeko.   

Idatzi duzun zure lehen artikulua izan al da?

Ez, Ameriketan izan nintzen garai hartan bost artikulu idatzi nituen, oso rebista inportanteetan argitaratuak. Oso lan polita idatzi nuen, adibidez, errekostituzio immunei buruz Nature Medicine rebistan. Zorte ona izan nuen, proiektua martxan zihoalako ikerkuntza basikoan eta pertsona bat behar zutelako interpretazio klinikoa egiteko. Memorial-era iritsi nintzenean neri eskaini zidaten ikerketa bukatzea. Ameriketara joatea izugarrizko esperientzia izan zen, berrogei urterekin joan nintzen hara, esperientzia puntu batekin. Beka baten aurrean daukagun kontzeptua gazte bukatu berriak kanpora joatea da eta oso aukera ona da noski, baina nire kasuan, hematologian bisio batekin, gaitasun izugarriarekin han gertatzen den guztia ondo igartzeko eta kontestualizatzeko, izugarrizko esperientzia bilakatu zen. 

Hemengoarekin konparatuz, zer moduzkoa da medikuntza sistema? Ikerketa aldetik alde handia al dago?

Lana asistentzialean ez dago diferentzia handirik. Zorionez guk daukagun sistema sanitarioa izugarri ona da, naiz eta krisialdia eta murrizketak egon diren arren, momentu honetan paziente batekin tratamendu bat behar baduzu, bai Memorial-en  bai zentro on batean onartu den tratamendua, gu gaitasuna dugu tratamendu zertifikatu hori eskatzeko. Asistentzian, momentu honetan, egon daiteke denbora dekalaje bat; beraiek daukate farmako bat aprobatu berria, hona hilabete batzuetan iristen dena.  

Ikerkuntzan bada aldea. Memorial zentroan, adibidez, minbizian bakarrik dedikatzen da, eraikin bakoitza espezialitate bakoitzerako; mamarako, hematologiarako… ikaragarria da. Bertan mundu guztiko jende onena, bai biologo bai mediku, dago lanean. Beraiekin konpetitzea ezinezkoa da, baina ez dugu konpetitu beharrik, baizik eta elkartu eta kolaborazio txikiak egin. Ni beraiekin elkarlana eta harremana mantentzen ari naiz. Hemen zorionez, Biodonostia bezalako ikerkuntza zentro bat daukagu eta bertako jendea izugarrizko formakuntza du. Iruditzen zait beraiekin hasi beharko genukeela elkarlanak egiten. Ameriketan gauza asko ikasi ditut, baina batez ere, elkarlanarekin dena aurrera ateratzen dela, indarrak batzen eta bakoitzak bere aportazioak eginez. Ikerkuntzan beste dibisioan daude, baina beraiekin elkarlana egin dezakegu. Informazioa eta jakinduria transmititu behar da. Hango eskuzabaltasuna atentzioa deitzen zidan, beraien jakinduria eta proiektuak konpartitzeko zuten gogoa.

Ameriketako Memorial ospitalekoekin harremana mantentzen duzula esan diguzu, beste ikerketaren batean murgilduta al zaudete?

Beste proiektu kliniko bat hasi genuen han, leuzemia mieloblastiko akutuan, eta bukatzen ari gara. Artikulu polit bat aterako da. Memorial-eko hamar urteetako trasplante eta leuzemia akutuan eduki duten esperientziari buruzko azken artikulu klinikoa prestatzen ari gara. Maiatzean han izan nintzen aste bete, linfomako unitatean, momentu honetan hematologian eta onkologian erreboluzioa bizitzen ari dira tratamendutan; ez da kimioterapia orokor bat, baizik eta, diana terapeutikoetan lanean ari dira. Immunoterapian ere izugarrizko lana egiten ari dira, hau da, gaixoaren zelulak atera eta berrerakutsi zelula horiei tumorearen aurka aktuatzen. Memorial­-en egon naiz ze proiektu dituzten ikusten eta ea zer motatako elkarlana egin dezakegun beraiekin. 

Harremana mantentzea gustatuko litzaidake Memorial-ekoekin , ikerkuntza proiektuaz gain, harreman klinikoei buruzko gauzak elkarren artean kontsultatzeko. Beraiek esperientzia handiko zentro batean lana eginez, askotan iritzia eskatzen diet segun eta zein kasurako.                                 

Aldizkari mediko batean argitaratutako artikulu zientifiko batengatik irabazi duzu saria. Idatzi duzun artikulu hori, transplantearen ondorengo botikak hartzearen segurtasunari buruz doa, baina kontatu zertan datza zehazki.

Trasplante baten ondoren infekzio fungiko aspergillus izateko arriskua dute, ez da intzidentzia oso altua, baina grabea da.  Horri saihesteko profilaxi bat egiten dugu farmako batekin, antifungiko batekin. Problema da antifungiko hauek interakzio asko izaten dituztela trasplantearen ondoren erabiltzen ditugun beste farmako inmunosupresore batekin. Ameriketara joan nintzenean bi farmakoak, voriconazol eta sirolimus, fitxa teknikoan kotraindikatuak zeuden interakzioak sortzen zituztelako. Farmako batek bestea ez erretzea eragiten du, beraz nibelak asko igotzen dira eta toxikoa bihurtzen da. Bertan, lan bat egin genuen bi medikamentuak zer interakzio edukitzen zituzten ikusteko, ajustatu behar zirela eta demostratzeko kontu handiarekin bi farmakoak batera erabiltzea segurua zela. Lehenengo artikulua izan zen demostratzen, medikamentuak trasplantearen ondoren erabili zitezkeela, naiz eta fitxan kontraindikazioa jarri.  Artikulu honek balio izan dio jende askori bere farmazietan demostratzeko farmakoak erabili zitezkeela.

Nola izan ziren pazienteekin egindako probak?

Serie bat izan zen, 65 paziente trasplantean eta beraiekin bi farmako hauek erabili genituen. Segimendu estu bat egin genien interakzioa, toxizitatea eta efikazia ikusteko, eta horrekin demostratu izan zen posiblea zela. Bagenekien zenbait zentrotan erabiltzen ari zituztela, baina ez zegoen publikatuta. Dokumentatu edo publikatu gabeko gauzak ez dute balio; gauzak aurrera ateratzeko eta demostratzeko, ikerkuntza bat egin beharra dago.  

Animatuko al zara, kategoria berean edo beste batean, berriro aurkezten?

Besteei aukera utzi behar zaie ere. Aurten publikatuko ditugu bi artikulu polit. Biodonostiarekin elkarlanean gabiltza eta hurrengo artikulua hemengo pazienteekin izatea espero dugu. Ikerkuntza hauen helburua da ez artikulua soilik publikatzea, baizik eta  gure eguneroko asistentzia hobetzea. Linfomari buruzko proiektu batean lanean ari gara eta emaitza pazienteentzat hobekuntza suposatu daiteke.  

Dakizunez irabazi duzun saria Pilar Lois doktorearen izena darama. 1939an Gipuzkoako lehen emakume elkargokide izan zen, eta garai hartako aurreiritziei aurre egin zien emakume mediku izateagatik. Emakumea gizonarekiko, ez medikuntzan bakarrik ikerkuntzan ere, parekotasuna lortu duela uste al duzu?

Gauzak izugarri hobetu dira. Duela gutxi irakurri nuen estatistika batean kolegiatu berrietatik gehiengoak emakumeak zirela. Aukera asko daude guztientzat, baina egia da gauzak asko hobetu behar direla oraindik. James Smith ospitaleak lan bat publikatu zuen, zenbat emakumezkok graduatu ziren mediku bezala, espezialitatea egiten zuten eta gero horietatik zenbat iristen ziren irakasle unibertsitario eta errespontsabilitateko postuetara; kurba guztiz inbertitu egiten zen. Graduatu gehiago emakumeak ziren, baina kargu altuetan eta errespontsabilitatekoetan bereziki gizonezkoak ziren.